Ayuntamiento Cendea de Olza / Oltza Zendeako Udala

Oltza Zendea

“Cendea/Zendea” deitura, bitxikeria bitxia

Jesús Aldaba Domínguez – Izkueko semea

Norbaitek Nafarroatik kanpo aipatzen duenean Zendea hitza bere udalerria izendatzeko, berehalako erreakzioa ustekabekoa da eta, askotan, sinesgarritasun eza.

Bitxia da ere, gaur egungo bost zendeetako bakarra da bere izendegi ofizialean Cendea/Zendea terminoa duena. Hitz berezi honen jatorria, lehen aldiz 1427an “Libro de Fuegos de la Merindad de Pamplona” izenekoan aipatua, eztabaida gaia izan da -batzuetan beroa- hainbat izen entzutetsuen aldetik (Campión, Idoate, Caro Baroja, Jimeno Jurio, etab.)

Zalantzarik gabe, Florencio Idoate historialariak aztertu zuen Zendearen erakundea modu zabalagoan. Euskal etimologia baten alde egin zuen, Izasendea (XVI. mendea), Euncendea (Orkoien, 1402), Azterain-cendea (1444) toponimoak oinarri hartuta. Idoate ez zegoen ados Campion eta Caroren ideiekin, argi eta garbi latinezko jatorriaren alde egiten zutena.

Azken egile horren ustez, hain zuzen ere, garai karolinjioetan edo Erdi Aroko garaian aldekotasun gehien izan dituena da, Jimeno Juriok ere alde eginez.

Zendearen erabilerarik ohikoena Iruñerriko udalerri batzuk izendatzeko bada ere, ez da izan duen eta duen bakarra. Herri bateko auzoak izendatzeko ere erabili izan da (Artaxona, Larraga, etab.), haran bateko herriak (Etxauri, Arakil, Valdorba, etab.) eta baita parajeak ere, Euncendea izeneko toponimoak kontuan hartzen baditugu.

Zendearen esanahia ez ezik, horien kopurua ere, historian zehar, aldatu izan da. Gaur, bost ezagutzen ditugu: Antsoain (Berriobeiti), Itza, Galar, Oltza eta Zizur, baina beste garai batzuetan dokumentatuta agertzen dira zazpi (1527) eta zortzi (1427), Iruñerrian bakarrik, eta horiei Lizarrako eta Erriberriko merindadeak gehitu beharko zaizkie. Gaur egun bailara gisa ezagutzen diren erakundeak beste garai batean zendea izan ziren.

Azpimarratzekoa da Ororbiak Iruñerriko udal zendeetan izan zuen lekua eta kapitaltasuna, San Julian elizan bilerak egiten zituela. Ez da interes gutxiagokoa gure Zendeako arbasoen erreklamazioa “hiriburuko auzo” gisa kontsideratzeko. Erreklamazioa oso interesatua zen, Iruñean saltzen zituzten produktuengatik arbitria-ordainketak saihestu nahi zituztelako, hiriburuaren berezko partetzat jotzen baitziren.

Erakunde horien funtzio administratiboei dagokienez, tokiaren eta unearen arabera aldatu zirela dirudi. Diputatu batek (gaur alkate deituko genuke) eta batzarkide batzuek (kontzejuen ordezkariek) gidatzen zuten. Oltzaren kasuan, kargu horiek urtero aukeratzen zituzten eta, zenbait prozesutatik ondorioztatu dutenez, diputatu kargua kontzejuek txandaka hartu behar zuten. Bere gobernuak gaur egun baino eskumen gutxiago izango lituzke, gerra kasuetan errekrutatze militarretara murriztuta, pisuak eta neurriak gainbegiratzea, mahastien landaketak erregulatzea eta zenbait zerbitzu kontratatzea, esaterako, medikua, botikaria eta eskribaua.

 

 

 

Volver arriba