Ekonomia
Oraingo garaia bitarte, nekazaritza eta abeltzaintza izan dira jarduera nagusiak. Tamaina txiki edo ertaineko ustiapenetan, batez ere zereala (garia, garagarra eta oloa) landu izan da, beste paratzailerekin batera (babak, ailorbea, beza), artoa eta barazkiak osagarri gisa hartuta.
Aipamen berezia egin behar da gaur egun ia desagertuta dagoen mahastiari. Mendeetan zehar nekazaritzako ekonomian leku nabarmena zuen, eta bere landaketak urtero arautzen zituen Zendearen gobernuak. Laborantza horrek toponimia aberatsa utzi digu: Parraga, Kapana, Mahasti gaina, etab.
Abeltzaintza tradizionala aberastasun iturri handia zen. Azienda handia (granadoa) bertan idiak (lan bikaineko indarra) eta zalditerien artean bereizten zen. Ia herri guztietan, ganadu horrekin lotuta dauden behientzako-belardiak, hasiak eta sarioak daude.
Abelazkuntza txikiari dagokionez, artileduna nagusia zen, batez ere mendia zuten herrietan, non bordak jartzen ziren ardiak gordetzeko. Aipatzekoa da, halaber, 8. traviesa eta 2. pasada, Nafarroako abelbide sarearen parte izanik, udan abereak Andiako larretara eramaten zituztela.
Industria-jarduera, hobe esanda, aurre-industriala, ibaien indar era eragilea aprobetxatuz, erriberako errotetan zuen jarduera nagusia. Ia kontzeju guztiek errota zuten: Artazkotz, Arazuri (jada desagertuta), Asiain, Ibero (bi) eta Ororbia (bi).
Teileriak (Arazuri, Artazkotz, Ororbia), ehuleak, errementariak eta arotzak beste jarduera ekonomiko garrantzitsu batzuk izan ziren.
Azkenik, Asiainen eta Ororbian, herrietako zerbitzu tipikoak biltzen ziren: eskribauak, zirujauak, botikariak, ganadu feriak. Azpimarratzekoa da mendeetan zehar Asiainen funtzionatu zuten artistak (pintoreak, eskultoreak, mihiztatzaileak, etab.), hainbat arte-lan utzi dizkigutenak, erlijiosoak, baztez ere.
Gaur egun, industrializazioari dagokionez, Oltzako Zendea eraldaketa-fasean dago. Prozesua egunez egun ikusten ari gara eta nekazaritza, batez ere zerealista, oso mekanizatua bilakatzen ari da eta kooperatiban antolatzen ari da.
Bestalde, nekazaritzako lurzoru horren zati bat industria-lurzoru bihurtzen ari da, gure Zendeako kontzejuetan dauden industrialdeak sortuz. Arazurin eta Ororbian biltzen dira enpresa garrantzitsuenak (Volkswagen, Grafitech, Kybse, eta abar).